Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι η διαδικασία κατά την οποία η ατμόσφαιρα του πλανήτη συγκρατεί θερμότητα με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στην επιφάνειά του να αυξάνεται.
Τα τελευταία χρόνια, ο όρος αυτός συνδέεται με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης (global warming – παγκόσμια θέρμανση) ενώ λέγεται πως το φαινόμενο έχει ενισχυθεί σημαντικά από ανθρωπογενείς παράγοντες.
Φυσικά, το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν είναι μία διαδικασία που συμβαίνει μόνο στον δικό μας πλανήτη, τη Γη. Παρατηρείται σε όλους τους πλανήτες που διαθέτουν ατμόσφαιρα ενώ ο πλανήτης με το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο θερμοκηπίου είναι η Αφροδίτη.
Πότε ανακαλύφθηκε το φαινόμενο του θερμοκηπίου;
Πρώτη φορά έγινε αντιληπτό από τον Γάλλο μαθηματικό, αστρονόμο και φυσικό Ζοζέφ Φουριέ το 1838 ενώ ο Σουηδός χημικός Σβάντε Αρρένιους, το διερεύνησε ακόμη πιο συστηματικά.
Στον Γάλλο Ζοζέφ οφείλεται επίσης και το όνομα του φαινομένου, κατά τη διάρκεια που προετοίμαζε τη διδακτορική του διατριβή το 1896. Εκείνη την εποχή ήταν που ανέπτυξε τη θεωρία ότι οι ραγδαία αυξανόμενες βιομηχανίες στέλνουν άνθρακα και άλλους ρύπους στον αέρα προκαλώντας και τη συνολική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας.
Ποιος είναι ο μηχανισμός πίσω από το φαινόμενο του θερμοκηπίου
Πρόκειται για έναν εντελώς φυσικό μηχανισμό που χωρίς αυτόν η Γη κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν ακατοίκητη.
Η Γη δέχεται μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας στο όριο της ατμόσφαιρας. Ένα μέρος αυτής απορροφάται από την ατμόσφαιρα ενώ το υπόλοιπο φεύγει προς το διάστημα.
Περίπου το 30% της εισερχόμενης ακτινοβολίας ανακλάται τόσο από την ίδια την ατμόσφαιρα, τα νέφη αλλά και την επιφάνεια της Γης. Το υπόλοιπο 70% απορροφάται επίσης από την ατμόσφαιρα, τα νέφη, την επιφάνεια αλλά και τους ωκεανούς.
Λόγω της θερμοκρασίας της Γης, ο ίδιος ο πλανήτης μας εκπέμπει θερμική ακτινοβολία ενώ ταυτόχρονα είναι σε θέση να απορροφά περίπου το 70% της ηλιακής ακτινοβολίας. Η Γη με άλλα λόγια θερμαίνεται τόσο από τον Ήλιο όσο και από την ίδια την επιφάνεια, λειτουργώντας ουσιαστικά σαν μία δεύτερη πηγή θερμότητας.
Αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού, είναι η αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της Γης, κάτι που καθιστά τον πλανήτη μας κατοικήσιμο. Χωρίς το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, η θερμοκρασία της Γης θα ήταν μόνιμα στους -18 βαθμούς Κελσίου, ενώ αυτή τη στιγμή κατά μέσο όρο βρίσκεται στους 14 βαθμούς Κελσίου.
Ο ανθρώπινος παράγοντας
Αν και το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι κάτι που συμβαίνει από την ίδια τη φύση, ενισχύεται σημαντικά από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες τείνουν να αυξάνουν τη συγκέντρωση αερίων καθώς και στην έκλυση άλλων ιχνοστοιχείων.
Με άλλα λόγια, η μέση θερμοκρασία της Γης επηρεάζεται άμεσα από τα αέρια συστατικά της ατμόσφαιρας τα οποία απορροφούν και επανεκπέμπουν θερμική ακτινοβολία.
Ορισμένα αέρια βέβαια όπως το όζον συμβάλλουν στην ψύξη της γήινης επιφάνειας, απορροφώντας ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας.
Από το 1750 έως και το 1998 καταγράφεται μία αύξηση στη συγκέντρωση αρκετών αερίων του θερμοκηπίου, ειδικότερα στην περίπτωση του διοξειδίου του άνθρακα. Τα τρία τέταρτα της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα οφείλεται σε χρήση ορυκτών καυσίμων ενώ το υπόλοιπο μέρος προέρχεται από αλλαγές που γίνονται στο έδαφος, κυρίως μέσω της αποδάσωσης.
Αν και το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μία φυσική διεργασία, αναγκαία για τον πλανήτη μας, ο άνθρωπος τείνει τα τελευταία χρόνια να ενισχύει τη δράση του, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία να αυξάνεται.